Heb ik daar uren voor?

Ooit, lang geleden, werkten basisschoolleerkrachten nog 'zonder' een zeer gedetailleerd inzet en urenplan. Het werk moest geklaard, de taart moest verdeeld. In sommige periodes was het hard aanpoten, in andere periodes rustiger. Zoals de boeren oogsten en zaaien en met de getijden meeleven, zo werkten de leerkrachten. Toen ik startte in de jaren ‘80 waren er regelmatig discussies in de schoolteams: over eerlijke taakverdeling, over draagkracht en draaglast, over beginnend leraar of oude rot in het vak zijn en wat dat betekende voor wat je deed. En nee, niet alles was altijd eerlijk.

We starten met het in kaart brengen van taken en het toekennen van uren aan die taken. Gerekend vanuit ervaring, beseffend dat een ervaren kracht soms minder tijd nodig had dan er uren voor stonden en dat er mensen waren die het toegekende urenaantal altijd mateloos overschreden. We waren tijdelijk gelukkig, het leek eerlijk, het was een mooie discussie, het werk werd gedaan. En in alle redelijkheid pasten we afspraken aan en sprongen bij. Soms ergerde je je dood aan een collega die de kantjes ervan af liep. Soms werkten mensen veel te hard, niet alles was altijd eerlijk.

De tijd schreed voort, de mentaliteit veranderde: Zakelijker, professioneler. Discussies over inzet en uren harder. Het meeleven met de jaargetijden, samen de schouders eronder als het nodig was en samen rustiger als het minder nodig was leek te verdwijnen. Maar het andere meeleven ook. ‘Daar heb ik geen uren voor’ –  ‘Die taak ligt niet bij mij’ – ‘Als je daar inzet van me verwacht, verwacht ik tenminste toezegging in uren’ werd het wisselgeld. Soms terecht, soms onterecht. Maar wel ingewikkeld. Alsof verantwoordelijkheid alleen nog maar genomen hoeft te worden als het op je urenplaatje staat. Wat is je verantwoordelijkheid als teamlid, als professional?

Nu ben ik kersvers teamleider en ik worstel. Kijk naar urenplaatjes en kengetallen, naar de klus die geklaard moet worden. De taart is verdeeld. Aan taken hangen kengetallen, die mensen voor waar aannemen. Niet de realiteit lijkt uitgangspunt, maar de kengetallen. Maar zijn deze getallen een feit of een mening? En wiens mening dan? Kunnen we er nog meer over zeggen, patronen ontdekken? Klopt het wat ooit bedacht is en is dit het meest werkbare systeem? Wie is eigenaar van deze taart en de kengetallen? Niet de bakker. Degenen die de taart gaan eten, zullen met elkaar goed moeten kijken wat er te behapstukken valt, maar ook wie er grote honger heeft en wie slechts een kleine eter is. En niet standaard uit eerlijkheid even grote delen snijden. Maar ik besef ook terdege dat we in deze enorme complexiteit kengetallen nodig hebben om het werk goed te kunnen verdelen.

En toch... Klopt het hoe ik vroeger tegenover nu ervaar? Bestaat wat ik graag zou willen: Autonomie in verbondenheid, eigenaarschap, verantwoordelijkheid en samen de taart verdelen?

Ik wil in gesprek met mensen die het 'heb ik daar uren voor' hebben weten te doorbreken. Die een andere weg hebben gevonden, de weg van commitment, betrokkenheid, samenwerking en redelijkheid, waarbij soms de een wat meer geluk heeft dan de ander, maar waarbij dat geen belemmering is voor andere collega’s. Niet omdat ik het niet fijn vind met mijn team, integendeel, maar omdat ik ervan overtuigd ben dat er manieren zijn die veel meer energie geven, aan iedereen die betrokken is bij het klaren van de klus.  Natuurlijk is 'heb ik daar uren voor' een terechte vraag. Maar toch, liever denk ik na over: Wie snijdt er de taart, hoe, wanneer en waarom? En hoe verdelen we de stukken met elkaar? En vooral: is 'ie lekker en kunnen we ervan genieten?

Boeiende zoektocht... tijd voor koffie, zonder gebak, dat dan weer wel.

© Wilma van Esch