zaterdag 24 september 2011

Moet je mijn portfolio eens zien!

Er is geen tijdperk in ons leven geweest dat we meer gefotografeerd en meer verhalen verzameld hebben, dan in die eerste levensjaren van de kinderen.
Met regelmatige tussenpozen werden we genodigd op het consultatiebureau, om te prikken, te meten en te wegen. We ontvingen een groen boekje waarin groeicurven stonden en waarin de ontwikkeling nauwgezet in beeld gebracht werd. In de fotoboeken en in de anekdotes waren hele andere ontwikkelingen zichtbaar. De eerste stap, het eerste tandje, het favoriete speelgoed, leren kruipen, de eerste woordjes. Met veel plezier deelden en bespraken we deze ontwikkelingen met mensen die dichtbij ons stonden. Mijn kinderen zijn pubers. De groene boekjes waarin ze steevast net wat te laag op de groeicurve scoorden, liggen te vergelen in de kast. De fotoboeken halen het plezier, de werkelijke beelden en ontwikkeling terug.

Tijdens een werksessie deze week, over assesments en portfolio’s, met Prof. dr. Mien Segers van de universiteit Maastricht, gingen mijn gedachten op reis naar deze tijd.
De stroom van vragen die bij leerkrachten opkwamen waren o.a.: ‘wat leg je vast?’, ‘hoe leg je het vast?’, ‘beschrijf je alle domeinen?’ Natuurlijk kwamen de leerlijnen en tussendoelen ter sprake. En een wat paniekerig gevoel hoe en of je ‘alles’ kunt bevatten en beschrijven. En dan ook nog het kind de eigenaar laten worden... Klinkt mooi, maar hoe?
 
Wanneer je het vergelijkt met het foto-verhalenboek en het groene boekje, dan zie ik het groene boekje als de periodieke testen en toetsen. Dat zijn mooie ijkmomenten, daarbij kijk je hoe de ontwikkeling van je kind zich verhoudt tot het landelijk gemiddelde en kun je analyseren wat er mogelijk nodig is. Vaker meten en toetsen geeft onrust, je kind groeit er niet sneller door. Iedere dag weten en meten is nodig wanneer je kind ernstig ondervoed is of ernstige problemen heeft, maar verder mag je het loslaten.

Wat stop je dan in een portfolio? Dat zijn de mooie momenten, de moeilijke momenten, de ontdekkingen en leerstrategieën.
Bij jonge kinderen is daarom een fototoestel in je groep onmisbaar. In de kring evalueren is nog vrij ingewikkeld: Hoe ver kan een kind terugkijken en weet hij te zeggen wat hij geleerd of ontdekt heeft, of hoe hij morgen verder wil? Sommigen wel, de grote meerderheid niet. Wanneer leerkrachten de tijd nemen om te observeren, kunnen zij de mooie momenten tonen aan kinderen: ‘kijk eens hier, jullie met zijn viertjes in de bouwhoek. Ik zie dat hier iets bijzonders gebeurt, wie kan er over vertellen?’ 'Volgens mij liepen jullie hier tegen een probleem aan, hoe heb je dat opgelost?' Dan gebeurt het wel. Met korte quotes kan de leerkracht optekenen wat het leerproces was, wat kinderen ontdekt hebben. Dat is prachtig om te verzamelen, om op terug te kijken, maar vooral ook om op vooruit te kijken. Vanuit de ontdekkingen kunnen kinderen met jou nieuwe plannen bedenken voor in de verschillende hoeken.

Sinds kort mag (eh... moet) ik voor de opleiding die ik volg een portfolio bijhouden. Dat geeft veel inzicht in hoe een portfolio van waarde kan zijn. Ik kan het alle leerkrachten en schoolleiders aanraden. In mijn logboek verzamel ik dingen die me geraakt hebben: Een college, een krantenartikel, een film. Dat vormt een bont palet van ervaringen. Natuurlijk werken we vanuit een focus, een intentie. Er zijn ontwikkelingen die we de komende tijd graag willen realiseren. Niet alle logboekervaringen komen in het portfolio, juist niet. Het portfolio is een koersdocument, daarin komen alle betekenisvolle momenten, ontmoetingen en inzichten. Dat vormt een rode draad, daarin kun je terug- en vooruitkijken of je inderdaad op weg bent de gestelde doelen te realiseren.

In mijn optiek is een portfolio een rijk, persoonlijk document, wat de dialoog en interactie zal verdiepen, verbreden en verlevendigen. Doordat kinderen met elkaar in gesprek gaan, met hun leerkracht en met de ouders.

En het argument geen tijd? Heb je je in de babytijd van je kinderen ooit afgevraagd of je wel tijd had om te fotograferen, tussen al het luiers verschonen, voeden en regelen door?
Volgens mij niet: Dat hoorde er zo vanzelfsprekend bij, omdat je geen moment wilde missen. Omdat je voor later vast wilde leggen hoe mooi en snel ontwikkeling gaan.
En ook omdat je het heerlijk vindt om foto’s en verhalen met vrienden en familie om je heen te delen. Toch?


© Wilma van Esch


zaterdag 17 september 2011

Van jou, voor jou

Charlotte vertelde me over de tijd dat zij leerkracht was in groep 4. Bij aanvang van het schooljaar ontving zij een hele stapel velletjes ‘beloningsstickers’. Op de eerste schooldag stelde zij haar kinderen de vraag ‘Wie van jullie houdt er van stickertjes?’  Alle kinderen die wilden, kregen een pakketje stickers. Charlotte legde uit: ‘Zo, dan hebben we dat stukje gehad, dan hoeven we het daar niet meer over te hebben dit jaar. Jullie bepalen zelf of en wanneer je een stickertje verdient, daar ga ik niet over.’

Zo’n zelfde waardering kregen mijn medestudenten en ik 25 jaar geleden op de opleiding. De docent Pedagogiek gaf ons tijdens de eerste les allemaal een voldoende en zei; ‘Nu hoef je niet meer voor mij te werken, alleen nog maar voor jezelf!’ Slechts een klein deel van mijn medestudenten besloot hierdoor nauwelijks meer iets te doen. De waardering van deze docent was anders voelbaar. Onze verslagen en essays werden grondig door hem gelezen. In iedere ontmoeting merkte je dat hij oprecht geïnteresseerd was en samen met jou de werkelijkheid wilde verkennen. In en buiten die lessen wilde ik groeien, voelde ik ruimte.

Dat is wat ik nu ook wil nastreven. Erbij zijn, volop interactie met elkaar, maar wel mensen zelf naar hun ontwikkeling en groei laten kijken. Het is een boeiend proces: de neiging om te beoordelen en in te vullen is groot. Een antwoord op een vraag is veel te snel gegeven.

Soms kun je me betrappen op hardop praten in mezelf. Maak je niet ongerust, dan oefen ik gewoon: Van jou, voor jou...met heel veel plezier.

© Wilma van Esch

zondag 11 september 2011

Voor een bijzonder kind

Beste Michiel,

Toen ik jou voor het eerst zag, moest ik denken aan een vogeltje wat te vroeg uit zijn nest was gevallen. Je zag er broos en kwetsbaar uit. Te teer om aan te raken. Vanachter brillenglazen onder blonde lokken keek je me aan. Jouw moeder was er bij, en zonder woorden vertrok zich in enkele ogenblikken de overdracht. Van hart tot hart. Ze vertelde dat je het niet fijn had gehad op je vorige school, in groep 3. En dat je heel slim was, je kon al volop lezen. Schrijven ging wat moeizamer, je fijne motoriek wilde nog niet zo mee. Ik durfde je niet aan te raken, volgde je blik. Naast de kring stond een houten bouwwerk. In het bouwwerk was onze huishoek, er boven op een bouwhoek met klein bouwmateriaal. Tussen de spijlen door kon je de hele klas overzien. Vragende blik naar mij, bevestigende blik terug en dat was jouw start: Je ging direct aan het bouwen met de blokken. Jij in het midden, het gebouw ontstond om je heen.

Groep 2/3 ging in de kring, zoals iedere ochtend. Jij niet. Vragende blik vanaf je uitkijktoren, bevestigende blik van mij. We zaten zo dat we elkaar precies konden zien. Jij ging bouwen en ik zag dat je meeluisterde, ik ging het kringgesprek aan met je nieuwe klasgenoten en keek af en toe naar jou.
Samen met je moeder sprak ik over je, toen jij er niet bij was. Je moeder gaf me je handelingsplan: Geef hem de ruimte, laat hem zelf komen, maar alsjeblieft: Zie hem. We stemden af dat ik voorlopig geen druk op jou zou uitoefenen, maar je wel heel voorzichtig zou proberen te betrekken bij de groep en het onderwijsproces. En dat jouw moeder en ik elkaar veel zouden spreken en elkaar op de hoogte zouden houden van hoe het met je ging, thuis en op school.

Het duurde een maand, Michiel. Op een mensenleven is dat niets, in een lespraktijk is dat onmetelijk lang. Ik wist dat je slim genoeg was, en dat je zou komen als het zover was. Op jouw uitkijktoren zag ik je veranderen. Je bouwde dagelijks dezelfde muur om je heen, maar keek steeds vaker gewoon in de kring beneden en glimlachte als er iets grappigs gebeurde. Op een dag ging je niet bouwen, maar ging je met je benen naar beneden gericht op de trap zitten. Een dag later zat je halverwege de trap en op een ochtend zat je gewoon naast me in de kring!
In jouw veilige domein legde ik spullen neer, als je weg was. Ik probeerde het met boeken, en dat werkte. Eerst bouwde je je fort en dan ging je in de boeken kijken die ik had neergelegd. De legoletters waren helemaal super. Je beleefde de thema’s van de klas in jouw hoek en ontdekte dat je met de legoletters een verhaal kon maken. Dat duurde enorm lang, maar jouw doorzettingsvermogen was groot. Ik kopieerde je teksten en hing ze op. Je klasgenoten vonden jouw verhalen mooi!

Ik vraag me wel eens af, Michiel: Als ik in deze tijd juf zou zijn en jij kwam in mijn klas, of we het dan op deze manier hadden mogen doen. Waarschijnlijk niet. Waarschijnlijk moest jij eerst goed bekeken worden, zodat we een goed beeld hadden van jouw beginsituatie en niveau. En dan moest ik in een individueel plan voor een poos vooruit bedenken wat jij iedere dag zou moeten doen, zodat je ontwikkeling vlotter zou verlopen.
Ik ben zo blij dat wij elkaar op een ander moment hebben mogen ontmoeten. Dat jij een moeder had die mij vertrouwde en samen met mij op zoek ging naar het beste voor jou. En ik ben je heel dankbaar voor wat je me hebt geleerd. Dat je mijn pogingen om jou meer betrokken te krijgen oppikte. Iedere dag weer, dat gaf me moed en maakte me vindingrijk. Geen idee hoe het nu met je is, waar je bent, wat je doet. Ik schat in dat de wereld toch wel een heel spannend domein voor je zal zijn, ook nu je volwassen bent. Maar dank je wel, dat ik met jou heb mogen leren en groeien.

Wilma

© Wilma van Esch

woensdag 7 september 2011

Even niets



Zullen we
Veranderen
Verbeteren
Verbinden
Vertrouwen
Verrassen
Verhalen
Vertellen
Verwijderen
Verwarmen
Verinnerlijken
Verzinnen
Verbeelden
Verdenken
Verachten
Verwensen
Verdienen
Verdiepen
Verbreden
Veraangenamen
Verpozen
Verleiden
Vergaan
Versmelten
Versoepelen
Verkiezen
Verliezen
Versieren
Verdenken
Verfoeien
Verfraaien
Verfrissen
Verbreken
Verzoenen
Vergeven
Vergasten
Vergroeien
Verwonderen
Of zullen we gewoon
even niets...

© Wilma van Esch