zondag 9 oktober 2011

Krachtige nieuwe stemmen

Shirley Steinberg werkt met pubers in The Bronx. Een keiharde wereld vol bendes en rivaliteit. Vol geweld. Ze vertelde dat zij op een dag op het plein stond, waar flink wat spanning heerste. Er was aangekondigd dat twee bendeleiders zouden gaan ‘battle-en’. Het plein stond vol en van links en rechts kwamen twee bendes aangelopen met de bendeleiders onmiskenbaar voorop.

Van alles schoot door haar hoofd, maar vooral de machteloosheid van zo meteen getuige te zijn van een massale vechtpartij met vuurwapens, waarbij de zoveelste doden  zouden gaan vallen.‘Yo’, daagde de ene bendeleider de ander uit, zijn groep wijdbeens, armen over elkaar achter hem. De andere bende naderde, de bendeleider was duidelijk geagiteerd en opgefokt.
De eerste begon vol vuur te ‘spitten’, in heftige woorden en gebaren gaf hij zijn onvrede weer. De groep achter hem en het publiek om hem heen begon te joelen, toen zijn aanval klaar was. De tegenstander haalde diep adem, zette zijn pet schuin en ‘spitte’ terug…

Shirley Steinberg vertelt vol passie over deze ervaring, die haar wereld op zijn kop zette. Zij maakte kennis met Hiphop, met Slam-poëtry. Met gedreven coaches die kinderen helpen hun ellende om te zetten in taal, in ritme. Ze toonde ons een video van Brave New Voices, een topprogramma in de USA waar jongeren slam-poëtry wedstrijden aangaan, en in teams tegen elkaar battle-en.  Het zijn indrukwekkende beelden, waarin jongeren hun diepste pijn en onzekerheid, alle mishandelingen, verkrachtingen, onderdrukkingen in hun eigen taal verbeelden. Vol kracht en vuur.
De trainingssessies zijn zwaar, jongeren lopen tegen hun eigen grenzen en verdriet aan. Van het laten horen van een individuele stem leren ze te gaan naar het werken in een team. En dat is zwaar. De coaches blijven dichtbij, zoeken voortdurend de dialoog op en werken vanuit ‘Radical Love’.

Paulo Freire beschreef de Pedagogy of the Oppressed en houdt een warm pleidooi voor het geven van een stem aan mensen. Een stem in hun eigen taal. Slam-Poëtry is daar een goed voorbeeld van. Het geeft jongeren niet alleen taal en kracht, maar vooral inzicht in hun ellende. Door die ellende uit te drukken en te delen met leeftijdsgenoten, ontstaat verbondenheid en ontstaat de kracht om samen de wereld om hun heen beter te begrijpen en grip te krijgen op hun eigen plek daarin.

Shirley Steinberg vertelt van een les die zij jaarlijks doorwerkt met jongeren. Ze neemt de jongeren mee naar Walmart (een grote supermarktketen) en vraagt de jongeren te observeren wat er allemaal gebeurt. Haar klas is een afspiegeling van de wijk waarin ze werkt, dus veel gekleurde jongeren, maar ook blanken. Iedere jaar ontdekken ze hetzelfde: De zwarte jongeren worden direct bij binnenkomst gevolgd. Ze gedragen zich keurig, maar worden onafgebroken in het vizier gehouden door winkelpersoneel. De keurig ogende meisjes stoppen ondertussen hun zakken vol, en er gebeurt niets…

Bij de nabespreking in de klas komt natuurlijk een enorme boosheid naar boven. De onrechtvaardigheid is veel te groot en zowel de blanken als de gekleurde kinderen hebben het onrecht aan den lijve gevoeld. En dan pakt ze door. Ze laat deze jongeren zien, dan deze situatie is zoals hij is, hoe dom en onnozel ook. Maar dat ze zich vanaf nu bewust zijn van het onrecht en dus de kracht hebben hier wat aan te doen. Al geldt het dan niet direct voor hen. ‘See the world, analyse it and love it’ is haar boodschap.

‘The world is constantly moving, and we have to move with it. Understand how the world works, read the world and get in it. We can’t empower people, we can only facilitate so they become powerfull. They have to create themselves!’

Shirley Ruth Steinberg (born in Baltimore, Maryland) is a university educator who is currently teaches at McGill University in Montreal, Quebec, in 2010, she was a research professor at the University of Barcelona. She is known for her notions of Critical Multiculturalism, Kinderculture, Christotainment, and Postformal thinking, all developed with writing partner Joe L. Kincheloe.


© Wilma van Esch

zaterdag 8 oktober 2011

Struggle & Love

Op een dag gingen we naar de kinderboerderij, mijn groep 3 en ik. Ik ben dol op projecten en excursies, maar heb het niet zo op beesten. Floor van zes ook niet. Terwijl onze klasgenoten vrolijk naar de kippen, geiten, konijnen en lama’s huppelden, schuifelden wij hand in hand de wei in. ‘Ik ben bang’, fluisterde Floor zacht. ‘Ik ook’, fluisterde ik terug, ‘maar zullen we het samen proberen? Volgens mij kan er niet veel gebeuren…’

 Floor wilde naar de ezel die rustig stond te grazen. Voorzichtig aaide ik de ezel. Niet omdat ik graag ezels aai, maar om haar te laten zien dat het mee viel. Voorzichtig stapte zij naar voren en aaide de ezel. Op dat moment schrok het beest op, draaide zijn achterlijf en trapte Floor met zijn achterpoten zo in het gras. We waren er stuk van, allebei. Ik kon niet geloven dat dit nou juist haar moest gebeuren, en erger nog… dat ik gezegd had dat er niet veel kon gebeuren.

Een andere dag ging onverwacht het alarm af, voor een brandoefening. We waren geïnstrueerd en moesten via het grote raam met de hele klas naar de verzamelplek. De klas werkte lekker mee, klom snel door de raamopening. Behalve Floor. Volledige paniek, tranen stroomden over haar gezicht, haar armen geklemd om de vissenkom. Ze schreeuwde tegen mij dat de vis mee moest.

En dan die keer dat Rommelpiet op bezoek was geweest. De hele klas stond op zijn kop, een grote bende. Terwijl alle kinderen sjorden aan stoelen en tafels en met dikke pret probeerden de klas terug in haar normale vorm te krijgen, stond Floor verstijfd van schrik met grote traanogen midden in het tumult. 

En toch, Floor maakte het goed in groep 3. Ze zong, tekende, kleurde, las en had het prima naar haar zin. Behalve bij onverwachte dingen, bij invaljuffen, bij feestdagen. Dan was ze volledig onthand en had ons heel hard nodig.  

Vandaag sprak Shirley Steinberg (Kritisch Pedagoge) over de twee kanten van educatie en opvoeding: De onvermijdelijke ‘struggle of life’;  een menselijk leven gaat nou eenmaal niet geruisloos. En ‘radical love’, of zoals vertaald werd: Robuuste liefde. Mijn gedachten dwaalden af naar Floor, die volop ‘struggles’ tegenkwam in onze schoolcontexten.  Soms zelfs door ons veroorzaakt. Hopelijk voelde ze ook altijd onze robuuste liefde en nabijheid. Want die was er ook, iedere dag… 

© Wilma van Esch